Το Παλαιομονάστηρο απέχει περίπου 6 χιλιόμετρα από την Τοπική Κοινότητα Βρονταμά του Δήμου Ευρώτα. Είναι σπηλαιώδης ναός του 1.100 μ.Χ. με βυζαντινές τοιχογραφίες. Είναι ναός αφιερωμένος  στην θεοτόκο, στον Άγιο Νικόλαο και στον μεγαλομάρτηρα Νικήτα που απο τις σπάνιες τοιχογραφίες του χρονολογείται στο 1201. Βρίσκεται στη δυτική πλευρά της χαράδρας , στο μέσο της οποίας  ρέει ο ποταμός Ευρώτας. Το 1958 χαρακτηρίστηκε από την Ελληνική πολιτεία ως Ιστορικό Μνημείο. Ενώ το 1961 εκδίδεται βασιλικό διάταγμα όπου ορίζει την 15η Σεπτεμβρίου ώς τοπική Εθνική Εορτή.

 

Στις αρχές του Σεπτεμβρίου εν έτη 1825, ο Ιμπραήμ με ισχυρή στρατιωτική δύναμη κατευθύνεται προς την Λακωνία.Ο ελληνικός στρατός είναι σχεδόν διαλυμένος και οι αντιστάσεις τους μηδενικές.Η κάθοδος του Ιμπραήμ σπέρνει τον τρόμο και τον πανικό. Οι κάτοικοι του Βρονταμά, με το άκουσμα της είδησης επιχειρούν  να φύγουν για να σωθούν. Μοναδικό καταφύγιο το Παλαιομονάστηρο. Η κοινητοποίηση είναι άμεση ,οι (300 περίπου) κάτοικοι παίρνουν την σκληρή απόφαση να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.Έχοντας μαζί τους τα απαραίτητα για την επιβίωση τους και την ασφάλειά τους ξεκινούν έναν δύσκολο για αυτούς  αγώνα. Ηγετικό ρόλο αναλαμβάνει ο παπά-Δημήτρης Παπαδημητρίου μαζί με τον βρονταμίτη οπλαρχηγό Γιάννη Καραμπά, οι οποίοι εμψυχώνουν και δίνουν θάρρος στους κάτοικους.

 Ο Ιμπραήμ φτάνει στον Βρονταμά.Η εικόνα που αντικρίζει είναι άκρως αντίθετη με αυτό που περίμενε. Ένα χωριό έρημο. Αμέσως αναλαμβάνει να μάθει από κάποιους ανύμπορους γέρους για το τι είχε συμβεί. Η σιωπή όμως είναι μεγάλη. Δίχως να χάσει χρόνο, δίνει εντολή να χτενίσουν την περιοχή. Δυστυχώς όμως ο στρατός εντοπίζει στον κάμπο κατοίκους να μαζεύουν σταφύλλια, έχοντας μοναδική κατεύθυνση το Παλαιομονάστηρο. Ο στρατός τους εντοπίζει. Η ικανοποίηση μεγάλη. Δεν γνωρίζουν όμως ότι το πίσμα και η πίστη των Βρονταμιτών ξεπερνά κάθε φόβο. Τα στρατεύματα του Ιμπραήμ καταφθάνουν σε ένα πραγματικά δύσκολο οχειρό. Η κατάληψη του μοναστηριού ήταν σχεδόν ακατόρθωτη. Ο Ιμπραήμ βλέποντας ότι δεν μπορεί να εισβάλει μέσα, ζητά απο τους Βρονταμίτες να υπογράψουν προσκυνήματα σε αντάλαγμα την ελευθερίας τους. Η απάντηση τους αποφασιστική και ομόφωνη, αυτό το έργο αναλαμβάνει να μεταφέρει ο παπά-Δημήτρης στον Ιμπραήμ:

 

                          <<Άϊστε και σεις  και η πίστη σας παλιότουρκοι χαθείται.

                              οι Βρονταμίτες ζωντανοί, Τούρκους δεν προσκυνάνε.>> 

 

 

 

 

      Είναι γεγονός, η πολιορκία μόλις ξεκίνησε με κάθε μέσο και με κάθε τρόπο.Ο Ιμπραήμ ήταν αποφασισμένος. Ύμνοι και ψαλμωδίες ακούγονταν από το μοναστήρι.Η πίστη στο θεό και η αγάπη προς την πατρίδα είναι προφανής.Ο Ιμπραήμ μανειώνεται όλο και περισσότερο.Ένας απο τους στρατηγούς του παρατηρεί στον βράχο που σκεπάζει το μοναστήρι , πως ένα σημείο του δεν ήταν τόσο παχύ. Δίχως δεύτερη σκέψη δίνεται η εντολή να ανατιναχθεί το σημείο αυτό.  Η 15 Σεπτεμβρίου ξημερώνει.. Θειάφι, μπαρούτι και άλλες εύλεκτες ύλες ρίχνονται στον ναό.Με μιάς ανατεινάσουν το μοναστήρι. Άντρες ,γυναίκες ακόμα και μικρά παιδιά καίγονται ζωντανοί μέσα στη λέλαπα της φωτιάς. Μέσα σε έναν ιερό χώρο παραδίδουν την τελευταία τους πνοή. Όμως οι Τούρκοι δεν αρκούνται μόνο αυτό. Με μιάς εισβάλουν στο μοναστήρι λεληλατούν όλα τα άψυχα κορμιά αλλά και τις εικόνες του ναού.Η συνέχεια εκφυλιστική. Χαράζουν με κοφτερό μαχαίρι το αυτί κάθε πτώματος για να επιβεβαιωθούν για τον σίγουρο θάνατό τους. Αμέσως σπέρδουν να βρούν τα κορμιά του παπά-Δημήτρη  και του Γιάννη Καραμπά. Ο παπά- Δημήτρης ήταν ήδη νεκρός ενώ ο Καραμπάς μισοζώντανος. Γρήγορα οδηγείται μπροστά στον Ιμπραήμ, ο οποίος  του υπόσχεται μεγάλες τιμές για να αλλαξοπιστήσει. Ο ίδιος της αρνείται με μιάς. Άφησε την τελευταία του πνοή στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού φωνάζωντας τη λέξη <<ΕΛΛΑΔΑ>>.

 Και έτσι κλείνει ένα κεφάλαιο της Ιστορίας την εποχή της Τουρκοκρατίας. Με τους Βρονταμίτες να αντιστέκονται και να αψειφούν κάθε εμπόδιο δίνωντας και τη ζωή τους σαν γνήσιοι Έλληνες.